Cahit Arf’ın 1950’lerde yapay zeka konulu konferans verdiği iddia edildi

“Arf Sabiti”, “Arf Halkaları” ve “Arf Kapanışları” gibi kendi adıyla anılan cebir teorileri geliştiren ve Türkiye’de matematik alanının isimge simlerinden biri olarak anılan Ordinaryüs Profesör Doktor Cahit Arf’ın, son bir yıldır bilimsel alana damgasını vuran inovasyonlardan yapay zeka teknolojisi hakkında 1958 yılında bir konferans verdiği iddia edildi.

İlk olarak sosyal medyada adından söz edilen konferansa, Emir Öngüner isimli bir LinkedIn kullanıcısının 2020 tarihli paylaşımıyla ulaşanlar, “Atatürk Üniversitesi Çalışmalarını Muhite Yayma ve Halk Eğitimi Yayınları Konferanslar Serisi, No. 1” başlığı altında “Atatürk Üniversitesi 1958-1959 Yılı Halk Konferansları 1’den Ayrı Basım” isimli çalışmayı görüyor.

Teyit.org’un paylaştığı bilgilere göre, Arf’ın adı geçen çalışmanın isminin “Makine Düşünebilir mi ve Nasıl Düşünebilir?” olduğu dikkat çekiyor.

Öngüner’in paylaşımında, Cahit Arf’ın Erzurum’daki 1958-1959 halk konferansı bildirisinin tam versiyonuna ulaştığını belirterek ilgili metni paylaştığı görülüyor. Metnin Arf’ın Erzurum’da verdiği konferansın deşifre edilmiş bir versiyonu olduğu anlaşılıyor.

Arama motorlarında “Cahit Arf Atatürk Üniversitesi” aramasını yapıldığında ise Atatürk Üniversitesi Yayınları’nın “Cahit Arf ve Atatürk Üniversitesindeki Halk Konferansları (1958-1960)” isimli 2021 tarihinde basılmış kitabın satışa sunulduğu internet sitesine ulaşılıyor. Sitede kitabın yazarının Tarık Tuna Gözütok olduğu görülüyor.

Kitabın sunuş kısmında Cahit Arf’ın 1958 ve 1960 yılları arasında Atatürk Üniversitesi’nde üç konferans verdiği belirtiliyor. Ayrıca konferans metinlerinde günümüzde sık sık gündeme gelen yapay zekâ, düşünen makineler, robotik kodlama ve mühendislik gibi konularda Arf’ın uzun yıllar önce ürettiği özgün fikirlerinin yer aldığı ifade ediliyor.

Bu kısımda konferansta yapılan konuşmaların metninin 1959 ve 1960’ta Atatürk Üniversitesi Yayınevi tarafından iki ayrı kitapta daha önce yayınlandığı belirtilmiş. Böylece iddiada yer alan 1959 tarihli kitap görselinin Atatürk Üniversitesi tarafından yayınlanan kitabı gösterdiğini söylenebilir.

Cahit Arf’ın 1959’da Atatürk Üniversitesi’nde düşünen makineler üzerine verdiği konferansla yapay zekaya yönelik erken sayılabilecek bir tarihte önemli bir tartışma yürütmüş olduğu görülüyor.

Sosyal medyada anahtar kelimeler yardımıyla bir arama yapıldığında Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi resmi Twitter hesabından 22 Ağustos 2020 tarihinde paylaştığı bir anket sorusuna da ulaşmak mümkün. Paylaşımda “Yapay zekâ hakkında erken dönem akademik yayınlara imza atan “Makineler Düşünebilir mi ve Nasıl Düşünebilir?” isimli çalışmanın sahibi Türk bilim insanı kimdir?” sorusu takipçilere yöneltilmiş.

Ofis, 23 Ağustos’ta bir diğer paylaşımda sorunun doğru yanıtının Cahit Arf olduğunu belirterek Arf’ın yapay zekaya yönelik çalışmalarına dikkat çekmiş.

Konuşmasında anlaşılması güç olduğu sanılan şeylerin biraz dikkat ve biraz da bilgi ile kolayca anlaşılabileceğini belirten Arf, insanın düşünme biçimi ile makinelerin yapısını karşılaştırarak makinelerin de düşünüp düşünemeyeceklerini sorguluyor. Zilli saat gibi basit makinelerin de çalışma prensipleri nedeniyle bir bakıma düşünen makineler olduğunu ifade eden Arf, tekil problemleri çözen çeşitli makine örnekleriyle konuya açıklık getiriyor.

Beynin önceden karşılaşmadığı problemleri çözebildiğini ve en önemli özelliğinin de değişen koşullara rağmen yine de çözüm bulabilme yeteneği olduğunu belirten Arf, bu noktada verdiği örneklere itiraz gelebileceğini çünkü bu basit makinelerin tek bir problemleri çözebildiklerini ifade ederek konuşmasını sürdürüyor.

Arf’ın konuşmasında dikkat çekici kısım, bu noktadan sonra düşünülmemiş problemler de dahil tüm problemleri çözebilen bir makinenin yapılıp yapılamayacağı sorusunu yönelttiği kısım. Beynin işleme prensibinden yola çıkan Arf, olası bir makinenin tasarımını bir çizimle de göstermiş.

1993 yılında Türkiye Bilimler Akademisi Şeref Üyeliği’ne seçilen Cahit Arf, 29 Aralık 1997’de kalp rahatsızlığı nedeniyle hayatını kaybetti. Cahit Arf, bilim anlayışını “Bilim insanının amacı anlamaktır ama büyük harflerle anlamaktır” sözleriyle açıklamış.