Enflasyon nedir? Enflasyon nasıl hesaplanır?

Paranın icadından bu yana enflasyona ilgili tartışmalar hep süregelmiştir. Günümüzde enflasyon en çok duyduğumuz sözcükler arasında yer almaktadır. Her ay resmi kurumlarca ve bağımsız araştırma yapan kurumlar tarafından açıklanan bu enflasyon nedir? 

Çoğu insan tarafından enflasyon sadece fiyatların artması olarak değerlendirse de aslında fiyat artışı enflasyonun etkilerinden biridir. Enflasyona dair merak edilen her şeyi sizin için açıkladık.

ENFLASYON NEDİR?

Enflasyon, mal ve hizmetlerin fiyatlarının artmasıdır. Ancak mal ve hizmetlerin fiyatları zaman içinde artabilir veya azalabilir. Enflasyon sadece belli bir malın veya hizmetin fiyatının tek başına artması değil, fiyatların genel düzeyinin sürekli bir artış göstermesidir. Diğer bir deyişle, sadece bazı malların fiyatlarının sürekli artması ya da tüm malların fiyatlarının bir sefer artması enflasyon değildir. 

Örneğin aylık enflasyon oranının yüzde 1 olması, o ay içinde fiyatlar genel seviyesinin bir önceki aya göre yüzde 1 oranında arttığını gösterir. Yıllık enflasyonun yüzde 30 olması da, fiyatların bir önceki yıla göre ortalama yüzde 30 oranında arttığını, örneğin geçen yıl 200 TL’ye alınan bir mal sepetinin bu yıl ancak 260 TL’ye alınabileceğini ifade eder.

YÜKSEK ENFLASYON NEDİR?

Fiyatların yıllık %10 üzeride yükseldiği durumlarda görülen enflasyondur. Yüksek enflasyon ülke ekonomilerinde ciddi hasara yol açar. Her geçen gün para değerini kaybetmeye başladığı için işletmeler ve çalışanlar maliyetlere ayak uydurmakta zorlanır. Hükümetler güven kaybetmeye, ekonomide düzensizlikler baş göstermeye ve yabancı yatırımcılar ülkeden kaçmaya başlar.

HİPERENFLASYON NEDİR?

 Fiyatların yılda %200’den daha fazla arttığı durumlarda ortaya çıkar. Hükümetler savaş ve ambargo gibi olağanüstü koşullara karşı para arzını hızla artırır, yerel para biriminin değeri astronomik bir şekilde düşer, enflasyon cari açık ilişkisi bozulur ve ödemeler dengesi çıkmaza girer. Birinci Dünya savaşı sırasında Almanya, 2000’li yıllarda Zimbabve ve en yakın dönemde de Venezuela, hiperenflasyon yaşamış ülkeler arasında gösterilir.

ENFLASYONUN ETKİLERİ NELERDİR?

Fiyatların şişmesi veya artışı olarak sonuçlanan enflasyonun bazı olumsuz etkileri vardır. Enflasyonist bir ortamda şu tür gelişmeler gözlenir:

• Para her geçen gün değer kaybeder ve hane halkının alım gücü düşer.
• Orta sınıf ve üst sınıf arasındaki uçurumlar artar, üst sınıf büyürken orta sınıf alt gelir grubuna yaklaşır ve toplumlar fakirleşir.
• Döviz cinsinden borç alan devletlerin dış borç açığı hızla artar. Açığı kapatmak her geçen gün daha zor hale gelir.
• Ekonomik istikrarsızlık ve belirsizlikler nedeniyle belirli ürünlere olan talep hızla azalır.
• Yabancı yatırımcı ülkeden çıkmaya başlar, sıcak paraya olan ihtiyaç artar.
• Hayat pahalanır ve yaşam kalitesi ciddi anlamda düşer
• Şirketler küçülmeye gider, istihdam azalır.

ENFLASYON NASIL HESAPLANIR?

Enflasyon TÜİK tarafından TÜFE (Tüketici Fiyatları Endeksi) ve ÜFE (Üretici Fiyatları Endeksi) olarak iki farklı şekilde hesaplanır. ÜFE, ülkede üretilerek yurt içine satılan ürünlerin fiyatlarındaki değişimi baz alarak belirlenir.

TÜFE hesaplanmasında ise hane halkı tarafından yapılan harcamalarla ilgili anketler yapılır. Bu anketler göz önünde bulundurularak hangi kalemlerin bütçe üzerinde ne kadar etkili olduğu bulunur. Ortaya çıkan bilgilerle oluşturulan TÜFE sepetinde yüzlerce ürün çeşidi yer alır. 12 temel grupta ve 43 alt grupta toplanan ürünlerin fiyatları her ay belirlenir ve aylık enflasyon hesaplanır. Yıllık ortalama fiyatlar ise 12 ayın fiyatlarının toplanarak 12’ye bölünmesiyle bulunur. Ortaya çıkan sonuç bir önceki yılın değerleriyle karşılaştırılır ve artış miktarı hesaplanarak yıllık enflasyon hesaplanır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), ekim ayına ilişkin tüketici ve enflasyon verilerini açıkladı.